1 George W. Bush
De Amerikanen waren na acht jaar George Bush dringend toe aan verandering. Tachtig procent van hen vindt dat het land op de verkeerde weg is. Bush is een van de minst populaire presidenten in de geschiedenis. Mensen zijn boos over de economie, de Irak-oorlog, het overheidsfalen na de orkaan Katrina en de leugens van de regering. In die omstandigheden was het voor de Republikeinen bijna ondoenlijk om het Witte Huis te behouden. Ooit sprak Bush’ strateeg Karl Rove van een ‘permanente Republikeinse meerderheid’. Het omgekeerde is gebeurd: juist het extremisme en de incompetentie van de regering-Bush heeft de macht nu in handen van de Democraten gelegd, misschien wel voor lange tijd.
2 Barack Obama
Obama heeft een vrijwel perfecte campagne gevoerd. Hij heeft zichzelf weten te presenteren als een leider die oog heeft voor het leed van gewonen mensen. Hij kwam aardig, redelijk en kalm over. En legde het soort wendbare intelligentie aan de dag dat misschien van nut is bij de crisis waar Amerika in verkeert. Op briljante wijze heeft hij zijn eigen levensverhaal gebruikt om zichzelf, met zijn gemengde afkomst en huidskleur, tot symbool van een nieuwe eenheid te maken. Met zijn grote retorische talent heeft hij een hele generatie jonge kiezers weten te inspireren.
3 De internet-campagne
De Obama-campagne heeft uitgekiend gebruik gemaakt van de nieuwe communicatiemethoden van jonge Amerikanen: via sociale netwerksites en sms bouwde zij een indrukwekkend leger aan enthousiaste vrijwilligers op. Die hebben wellicht de doorslag gegeven in staten als Ohio en Virginia. Ook haalde Obama een recordbedrag aan donaties op via het internet. Dat leverde hem overwicht op in tv-spotjes en betaalde organisatoren in de staten.
4 De kredietcrisis
Op 14 september stond John McCain een paar procentpunt voor op Obama in de peilingen. Toen stortte de investeringsbank Lehman Brothers in, en daarna de beurskoersen en nog meer banken. Het Witte Huis moest met veel geld ingrijpen. Een diep crisisgevoel maakte zich meester van de Amerikanen. En ze waren extra boos op de zittende regering, die het niet had voorkomen. John McCain zei eerst dat de basis van de economie sterk was, maar legde een paar dagen later zijn campagne stil om de crisis op te lossen en eiste het ontslag van een onschuldige official. Het maakte geen geruststellende indruk. Obama reageerde kalm en bedachtzaam. In de tv-debatten was hij degelijk en eloquent.
5 John McCain
Misschien had geen enkele Republikeinse kandidaat het gered bij deze verkiezingen. Te zeer wilden de kiezers de zittende macht naar huis sturen. Maar John McCain heeft ook een slechte campagne gevoerd. De oorlogsheld was opgekomen als eigenzinnige centrist, en dat gaf hem nog een kans. Maar omdat zijn eigen partij een grondige hekel aan hem had, voelde hij de noodzaak zijn eigen principes en standpunten op te offeren aan de rechtse partijbasis. Zo omarmde hij de belastingverlaging van Bush waar hij eens tegen had gestemd. Hij sloot vrede met evangelisten die hij eens voor het hoofd stootte. En hij liet zich door zijn adviseurs vertellen dat hij de rechts-conservatieve Sarah Palin als running mate moest benoemen. In de campagne leek hij elke week iets nieuws uit te proberen. Het maakte uiteindelijk een te weinig stabiele indruk om het vertrouwen van de kiezers te winnen.
De klinkende overwinning van Barack Obama kwam tot stand omdat hij op verkiezingsdag een coalitie van jongeren, vrouwen, afro-Amerikanen, latino’s en intellectuelen op de been wist te brengen. Hij voerde campagne voor nationale eenheid, en wist, zoals hij vanaf het begin van zijn campagne aankondigde, staten te winnen die soms decennia niet meer op een Democraat hadden gestemd.
Obama’s overwinning komt zeker niet alleen op zijn conto: de Republikeinen hebben er belangrijk aan bijgedragen. Na acht jaar George W. Bush had Amerika genoeg van de conservatieve principes die de politiek van het land sinds de verkiezing van Ronald Reagan in 1980 domineerden. De val van de economie, de zwak uitgevoerde bezetting van Irak en de falende hulpverlening na de orkaan Katrina gaven Republikeinen bovendien een imago van incompetentie. Nadat de partij in 2006 hardhandig zijn meerderheid in het Congres werd ontnomen, was het aannemelijk dat 2008 een Democratisch jaar zou worden.
Polarisatie
Vanaf het begin van zijn campagne wees hij er ook zijn eigen partij op dat hij de polarisatie in Washington wilde doorbreken. Dat was in feite zijn belangrijkste verschil van mening met Hillary Clinton, die hij dit voorjaar in een slepende strijd van een half jaar versloeg om zijn partij dit najaar te mogen vertegenwoordigen.
Na zijn overwinning heeft hij de mogelijkheid de politiek van het land de ruk naar links te geven waar de kiezers op uit waren. Niet alleen won Obama zelf in een zuidelijke staat als Virginia (die sinds 1964 niet meer op een Democraat stemde) - ook de Democraten in het Huis van Afgevaardigden en de Senaat boekten grote overwinningen. Amerika werd gisteren kortom een éénpartijstaat.
Hoge eisen van links
Dat is meteen Obama’s dilemma. Hij kan er verzekerd van zijn dat links Amerika, dat in zijn eigen beleving al dertig jaar in de kou staat, de komende maanden hoge eisen aan hem zal stellen. Vannacht gingen bijvoorbeeld al de eerste e-mails uit waarin een pressiegroep erop wees dat het tij nog nooit zo gunstig is geweest om het gebruik van marihuana te legaliseren.
Maar zijn ambitie om het land bij elkaar te brengen verzet zich tegen de progressieve agenda die zijn partij en progressieve pressiegroepen van hem verwachten. De kiezers van Virginia zien niets in progressieve experimenten met drugs of een herleving van de discussie over zoiets als vrij wapenbezit.
Bill Clinton won in 1992 ook een aantal staten die zelden Democratisch stemmen. Maar hij raakte bijvoorbeeld het behoudende Colorado, met zijn sterke militaire presentie, vier jaar later alweer kwijt omdat hij voorstelde openlijke homoseksualiteit in de krijgmacht toe te staan.
Obama heeft zich in zijn campagne zo’n begaafd politicus getoond dat de kans klein lijkt dat hij de fouten van Clinton zal herhalen. Het blijkt ook uit het feit dat hij Rahm Emanuel op het oog heeft als zijn stafchef, de man die in Clintons tweede termijn werkte als zijn belangrijkste adviseur.
Bovendien zullen de komende dagen namen van vele Republikeinen in circulatie komen omdat Obama overweegt ze in zijn kabinet te benoemen. De conservatief Chuck Hagel uit Nebraska, de gematigde Republikein Dick Lugar uit Indiana, Bush’ minister van Defensie Robert Gates – niemand moet verbaasd zijn als ze allemaal in zijn kabinet zouden eindigen.
Het is meteen de grootste uitdaging die de coalitie wacht die Obama het afgelopen jaar zo zorgvuldig in elkaar zette. Zeker jongeren en Afro-Amerikanen verwachten na vannacht een dramatisch ander Amerika. Obama wees ze vannacht al op dat zijn partij ondanks de grote Democratische overwinning zich ,,bescheiden’’ moet blijven opstellen. De houdbaarheid van de multiculturele coalitie zal kortom sneller op de proef worden gesteld dan gisteren, op een historische verkiezingsdag, het geval leek.
Na acht jaar Bush, waarin supermacht Amerika eerst in het hart werd getroffen en daarna veel aanzien en gezag in de wereld verspeelde, hebben de Amerikaanse kiezers nu de weg geopend voor herstel van de reputatie van hun land.
Ze hebben gisteren niet alleen een nieuwe president gekozen, ze hebben ook – al dan niet bedoeld – een signaal gegeven aan de wereld. Met Barack Obama hebben ze een wereldburger als hun leider aangewezen.
En dat is de wereld niet ontgaan. Zei Obama niet zélf, toen hij deze zomer in Berlijn een 200.000-koppige menigte toesprak, dat hij niet alleen „een trotse burger van de Verenigde Staten” is, maar ook „a fellow citizen of the world”? Dat klonk heel anders dan: wie niet voor ons is, is tegen ons. Niet alleen de Amerikanen snakten na acht jaar Bush naar verandering, een groot deel van de wereld deed dat ook.
Van dorpjes in Afrika tot voorsteden in Frankrijk volgde men de strijd het afgelopen jaar en leefde men mee. Ongelovig zagen mensen in alle uithoeken van de aardbol hoe een onervaren zwarte politicus zich, in een slopend maar democratische proces, kon opwerken: eerst tot kanshebber, toen tot kandidaat van de Democraten, en nu tot winnaar in de race om het Witte Huis. Tot leider van Amerika, dat bewonderde, gehate, onmogelijk en onmisbare, fascinerende en nogal altijd machtige Amerika.
In de islamitische wereld ziet men dat het land dat Afghanistan en Irak binnenviel en het Israëlisch-Palestijnse conflict verwaarloosde, nu gekozen heeft voor een president wiens tweede voornaam Hussein is, de naam van de kleinzoon van de profeet. In Afrika ziet men dat de zoon van een Keniaan zijn intrek neemt in het Witte Huis. In Azië een man die een deel van zijn jeugd doorbracht in Indonesië. En in Iran valt op dat de Grote Satan straks geleid wordt door iemand wiens naam in het farsi klinkt als „hij staat aan onze kant”.
Wát president Obama straks ook zal neerzetten op het internationale politieke toneel, alleen al door hem te kiezen heeft Amerika de wereld versteld doen staan. Dít is dus mogelijk in Amerika, zien vriend en vijand. Zó verleggen ontevreden Amerikaanse burgers dus de politieke koers van hun land, ziet men in delen van de wereld die al decennia lang met dezelfde leiders zitten opgescheept, en in landen waar anti-Amerikanisme even alledaags is als het opgaan van de zon. En de bondgenoten die de afgelopen jaren teleurgesteld waren geraakt in de politiek van Washington? Zij stellen opgelucht vast: dit is dus óók Amerika.
Over 76 dagen betreedt de nieuw verkozen president Barack Obama het oval office. Het is in het echt wat kleiner dan je als tv-kijker zou denken. Maar de ovale vorm en de deuren naar de tuin geven het kantoor iets sereens.
Een comfortabel oord voor een ongemakkelijke werkelijkheid: de nieuwe president erft een berg problemen die veel groter is dan wat de meeste voorgangers op hun bord kregen: een economische recessie, twee oorlogen en een recordbegrotingstekort. Alleen Franklin Delano Roosevelt (1933-1945), die aantrad tijdens de Grote Depressie, beleefde iets vergelijkbaars.
De economische cijfers zijn nu zo slecht, dat crisismanagement geboden is. Hoeveel hulp moet er naar Detroit om de autofabrieken te redden? Hoe kan de consumentenstaking worden doorbroken die van een recessie een depressie dreigt te maken? Het dieptepunt van de kredietcrisis is op 20 januari misschien achter de rug, de gevolgen duren nog jaren.
O ja, en de beloften. Op zijn campagne door het land heeft de president-elect een simpel verhaal over goed en kwaad verteld, een karikatuur van de werkelijkheid. Om geen stem te verliezen heeft hij het niet gehad over de moeilijke keuzen die nu onvermijdelijk zijn. Hij heeft belastingverlaging beloofd, en hulp aan velen. En niet verteld dat Medicare en sociale zekerheid spoedig onbetaalbaar zijn.
De buitenlandse politiek biedt evenmin soelaas. De Irakoorlog is nu niet meer van George W. Bush, maar van diens opvolger Obama. Hoe terug te trekken zonder chaos achter te laten en Iran nog sterker te maken? Nog moeilijker is Afghanistan. Moet Amerika met de Taliban onderhandelen? Meer troepen sturen naar een oorlog die misschien niet te winnen is?
In Iran kan de nieuwe president al snel voor een moeilijke keuze komen te staan: toestaan dat het land zich tot nucleaire mogendheid ontwikkelt of het groene licht geven aan een Israëlisch aanval. Tijdens de campagne is Rusland Georgië binnengevallen. China heeft met de Olympische Spelen onderstreept dat het een supermacht in wording is. De wereld wacht op Amerikaans leiderschap in de energie- en klimaatcrisis.
Waarom zou iemand op dit moment eigenlijk president willen worden? Satiricus Jon Stewart vroeg het vorige week aan de koploper, Barack Obama: ‘Misschien wilt u het niet meer? Kijkt u naar het land en denkt u: dit was een behoorlijk nieuwe auto toen ik hem wilde kopen. En kijk eens hoe hij er nu uit ziet!’
Obama: ‘Ik vind dat dit juist het moment is om president te willen zijn.’ Waarom? Omdat hij ‘impact’ kan hebben. Het wordt mogelijk een echt nieuwe richting in te slaan op het gebied van energie, onderwijs en gezondheidszorg. ‘Mensen staan meer open voor verandering’, zei Obama.
In elke crisis ligt een kans op vernieuwing, zoals Roosevelt destijds liet zien. Dat is het lichtpuntje voor de nieuwe president.
De verkiezing van Barack Obama tot president heeft dinsdag gezorgd voor emotionele taferelen onder de zwarte bevolking van de Verenigde Staten. De Democraat, die zijn Republikeinse rivaal John McCain met overmacht versloeg, is de eerste zwarte president van Amerika.
Van het grotendeels zwarte Oakland in Californië tot Harlem in New York waren de straten na de bekendmaking van de verkiezingsuitslag het toneel van uitzinnige dansende en juichende menigten en van toeterende auto's. Velen spraken van een moment dat zij nooit voor mogelijk hadden gehouden, anderhalve eeuw na de afschaffing van de slavernij en vier decennia na het hoogtepunt van de burgerrechtenbeweging.
Jesse Jackson
In Grant Park in Chicago, waar Obama dinsdag voor naar schatting honderdduizend mensen zijn overwinningstoespraak hield, was dominee Jesse Jackson een van de velen bij wie de tranen over de wangen stroomden. Hij deed zelf twee keer vergeefs een gooi naar het hoogste politieke ambt in de Verenigde Staten, maar sneuvelde in de Democratische voorverkiezingen.
Emotionele taferelen waren er ook bij de Ebenezer Baptist Church in Atlanta, de kerk van burgerrechtenactivist Martin Luther King. De zoon van de befaamde burgerrechtenactivist, Martin Luther King III, zei dat dinsdag geschiedenis is geschreven. De kerkgangers hielden elkaars handen vast en zongen 'Lift ev'ry voice and sing', beschouwd als het volkslied van zwart Amerika.
John Lewis, een van de leiders van de burgerrechtenbeweging van de jaren zestig, vertelde nauwelijks te kunnen geloven dat hij een stem op Obama heeft kunnen uitbrengen, ruim veertig jaar nadat hij deelname aan een demonstratie voor zwarte burgerrechten in Alabama moest bekopen met zware mishandeling. "Dit is een grote, ongelooflijke avond."
Al Sharpton
Dominee Al Sharpton, presidentskandidaat bij de verkiezingen van 2004, sprak de mensen in de kerk toe. Ook hij verwees naar de burgerrechtenbeweging. "Zelfs tot het laatste moment geloofden velen van ons dat we dit nooit zouden meemaken. We zijn degenen die hiervoor de prijs hebben moeten betalen dankbaar."
De docente Mattie Bridgewater zat op dezelfde basisschool als Emmett Till, die in 1955 op 14-jarige leeftijd het slachtoffer werd van een racistische moord; een moord die mede leidde tot de opkomst van de burgerrechtenbeweging. De gebeurtenissen in de kerk overziend, zei Bridgewater de verkiezing van Obama nauwelijks te kunnen geloven. "Ik zit hier in totale verwondering. Ik dank God dat ik lang genoeg mocht leven om dit historische moment mee te kunnen maken. Als ik mijn leerlingen nu vertel dat ze alles kunnen worden dat ze maar willen, hoort daar ook het ambt van Amerikaanse president bij."
Oprah Winfrey
Ook Oprah Winfrey is in opperste verrukking na de verkiezing van haar oogappel Barack Obama tot president van de Verenigde Staten. Gedurende de verkiezingsdag was de talkshowpresentatrice naar eigen zeggen al voortdurend in extase, maar na de bekendmaking van de uitslag was ze helemaal door het dolle heen. "Ik voel me goed", zei ze op Obama's overwinningsfeest in Chicago. "Dit is wat we wilden en waar we op hoopten en voor hebben gezwoegd de laatste 21 maanden."
De 54-jarige mediamagnaat ziet de overwinning van Obama als een zege voor het land. "Niet langer zijn er slechts rode staten en blauwe staten. Dit betekent dat de kleur paars zegeviert", verwees ze naar de strijd tussen Democraten en Republikeinen. "Elke keer dat Barack sprak over rode staten en blauwe staten, hebben we begrepen dat het ging om zwarte mensen en witte mensen en rode mensen en gele mensen en de Verenigde Staten van Amerika."
Winfrey was gedurende de verkiezingscampagne van Obama een van diens grootste aanhangers. Ze organiseerde meerdere grote bijeenkomsten voor de politicus, die op 20 januari wordt beëdigd als 44e president van de Verenigde Staten.
"Ook nu we vanavond feestvieren, weten we dat de uitdagingen van morgen de grootste van onze tijd zullen zijn -twee oorlogen, de planeet in nood, de grootste financiële crisis van deze eeuw", zei hij. "We moeten nieuwe energie mobiliseren, nieuwe banen scheppen, nieuwe scholen bouwen en bedreigingen het hoofd bieden, en, onder onze leiding, bondgenootschappen herstellen."
De 47-jarige senator suggereerde dat het feit dat hij zelf de eerste zwarte president van de Verenigde Staten wordt, een voorbeeld is van de geest van hoop en verandering die hij wil vestigen. "Als er iemand is die niet gelooft dat Amerika een plek is waar alles mogelijk is, die zich afvraagt of de droom van onze voorouders in deze tijd nog levend is, die de macht van onze democratie in twijfel trekt, die heeft vandaag zijn antwoord gekregen", aldus Obama.
Zinspelend dat hij een tweede termijn nodig zal hebben om zijn doelen te bereiken, zei hij dat er 'tegenvallers en valse starts' zullen zijn. "We zullen er in één ambtstermijn misschien niet komen, maar Amerika, ik ben vanavond hoopvoller dan ooit dat we er zullen komen. Als volk zullen we er komen." Zijn uitroep werd door de menigte beantwoord met een gescandeerd 'Yes we can!', één van de slogans van zijn campagne.
Hij ging ook in op de felicitaties die hij van zijn tegenstander John McCain had ontvangen. "Eerder deze avond kreeg ik een buitengewoon grootmoedig telefoontje van senator McCain. Hij heeft een lange en harde campagne gevoerd en hij heeft nog langer en harder gevochten voor het land waarvan hij houdt. Hij heeft voor Amerika offers gebracht die de meesten van ons zich niet kunnen voorstellen." Hij bedankte McCain en diens kandidaat-vicepresident Sarah Palin, zijn eigen vice-president Joe Biden en zijn vrouw en dochters.
Obama bracht ook zijn kortgeleden overleden grootmoeder in herinnering, die hem grotendeels heeft opgevoed.
Vervolgens schetste hij nog eens de opbouw van zijn verkiezingscampagne, die begon 'in de achtertuinen van Des Moines, de woonkamers van Concord en op de veranda's van Charleston'. Daarna droeg hij zijn verkiezingsoverwinning op aan alle 'miljoenen' Amerikanen die als vrijwilliger hebben geholpen bij zijn campagne.
Obama beloofde dat hij altijd eerlijk zal zijn tegen de bevolking. Ook zei hij dat echte verandering niet kan plaatsvinden zonder de inzet en opoffering van de Amerikanen. Hij riep op tot 'een nieuwe geest van patriottisme, verantwoordelijkheid' en voegde daaraan toe dat de economische crisis heeft geleerd 'dat we geen welvarend Wall Street kunnen hebben terwijl de gewone man lijdt'.
Hij richtte ook verzoenende woorden tot de Republikeinse partij, 'die is gebouwd op de waarden van zelfvoorzienendheid, individuele vrijheid en nationale eenheid'. "Dat zijn waarden die we allen delen", zei hij. Hij voegde daaraan toe dat hij de overwinning viert 'met nederigheid en vastberadenheid om de verdeeldheid op te heffen die onze vooruitgang in de weg heeft gestaan'. En tot de kiezers die niet op hem gestemd hebben zei hij: "Ik heb vanavond uw stem niet gekregen, maar ik hoor u. Ik heb uw hulp nodig. En ik zal ook uw president zijn."
Obama had ook een boodschap voor de rest van de wereld. "Tot degenen die de wereld willen verwoesten zeg ik 'we zullen u verslaan'. Maar tegen degenen die vrede en veiligheid nastreven 'we zullen u steunen.' En tegen iedereen die zich afvroeg of het lichtbaken van Amerika nog helder brandt: 'Vanavond hebben we bewezen dat de ware kracht van onze natie niet berust op onze wapens of onze rijkdom, maar op de duurzame kracht van onze idealen: democratie, vrijheid, kansen en een onverflauwde hoop."
Hij besloot zijn toespraak met een beschrijving van een 106-jarige zwarte vrouw die dinsdag lang in de rij had gestaan voor een stemlokaal, 'die maar een generatie na de slavernij werd geboren, toen iemand als zij niet kon stemmen omdat ze vrouw was, en vanwege haar huidskleur'. Vervolgens beschreef hij -onderbroken door de menigte die 'Yes we can' scandeerde- hoe ze alle grote gebeurtenissen in de Verenigde Staten en in de wereldgeschiedenis had meegemaakt, en dat ze was komen stemmen 'omdat ze weet hoe Amerika kan veranderen'. Ook Obama eindigde zijn speech met 'Yes we can'.
Verbod op abortus
In Colorado en South Dakota werd een voorstel verworpen dat zou leiden tot een verbod op abortus. De maatregel zou in South Dakota abortus hebben verboden, behalve in geval van verkrachting of incest of als de gezondheid van de moeder ernstig gevaar loopt. In Colorado stond een amendement op het stembiljet volgens welke het menselijk leven begint op het moment van conceptie. Tegenstanders beweerden dat het voorstel ook sommige vormen van anticonceptie zou verbieden.
Euthanasievoorstel
Washington stemde in met een euthanasievoorstel en werd daarmee de tweede staat in de Verenigde Staten -na Oregon- waar terminale patiënten de keuze tot zelfdoding met hulp van een arts wordt geboden. Het voorstel was gevormd naar de zogenaamde 'Waardige Dood'-wet in Oregon, die terminale patiënten de keuze voor een dodelijk medicijn toestaat. De wet trad in 1997 in werking en sindsdien hebben 340 mensen er voor de beëindiging van hun leven gebruik van gemaakt.
Homohuwelijk
In Californië duidden exit polls op een spannende ontknoping van het voorstel om het homohuwelijk af te schaffen. In 27 andere staten werd al voor dinsdag ingestemd met maatregelen die alleen het huwelijk voor hetero's goedkeuren, maar in Californië is de situatie afwijkend. Hier trouwden sinds mei, na goedkeuring van het homohuwelijk door het Hooggerechtshof van de staat, duizenden homostellen. Voor de verkiezingen is door voor- en tegenstanders een miljoenen dollars verslindende campagne gevoerd, die alleen werd overtroffen door de presidentiële campagnes.
Zwarten vs blanken
In Californië, dat in de presidentsverkiezingen voor de Democraat Barack Obama koos, neigt de stemming over het homohuwelijk uit te lopen op een verbod. Belangrijk hierbij is hoe kerkgezinde zwarten en latino's -vermoedelijke aanhangers van Obama- over deze kwestie hebben gestemd. Volgens exit polls zijn zwarten veel meer dan blanken of latino's voor een verbod. Ook leeftijd speelt een belangrijke rol. Kiezers onder de 30 zijn in twee derde van de gevallen tegen een verbod, kiezers boven de 60 zijn daar juist vóór.
Prostitutie uit de criminele sfeer
In Arkansas, Arizona en Florida leden homorechtenactivisten een gevoelige nederlaag. Florida en Arizona verboden het homohuwelijk, terwijl in Arkansas een verbod werd goedgekeurd op adoptie door ongetrouwde stellen. Aanhangers van het voorstel hadden van het begin af duidelijk gemaakt dat zij hiermee op homostellen doelden.
In het Californische San Francisco werd een opmerkelijk voorstel om prostitutie uit de criminele sfeer te halen afgewezen.
Nebraska stemde in met een verbod op positieve discriminatie naar sekse en ras. Vergelijkbare beslissingen werden eerder ook in Californië, Michigan en Washington genomen. Ook in Colorado werd over een dergelijk voorstel gestemd, maar de uitslagen boden nog geen duidelijkheid.
Marihuanabeweging
De marihuanabeweging behaalde enkele overwinningen. In Massachusetts werd het bezit van kleine hoeveelheden versoepeld. Mensen die worden gepakt met minder dan dertig gram van de softdrug worden niet meer via het strafrecht berecht, maar moeten de marihuana inleveren en krijgen een boete van honderd dollar. Michigan trad toe tot een gezelschap van twaalf andere staten die het gebruik van marihuana voor medicinale doeleinden goedkeuren. Ernstig zieke inwoners van deze staat kunnen zich laten registreren en kleine hoeveelheden marihuana kopen, telen en gebruiken om onder meer pijn en misselijkheid te bestrijden.
In Missouri werd ingestemd met een voorstel tot schonere opwekking van energie, maar een vergelijkbaar voorstel in Californië haalde het niet. Verder werden hondenraces in Massachusetts verboden, evenals legbatterijen voor kippen in Californië.
President George Bush speelde bij de verkiezingen in Californië nog een kleine rol, die hij overigens verloor. Kiezers in San Francisco weigerden een plaatselijk waterzuiveringsbedrijf naar de impopulaire president te vernoemen..
De inwoners van Californië, Arizona en Florida mochten tegelijk met de presidentsverkiezingen voor of tegen een voorstel stemmen om in de grondwet vast te laten leggen dat het huwelijk exclusief tussen man en vrouw is. De initiatiefnemers van het voorstel vinden dat de toekomst van het traditionele gezin op het spel staat. Tegenstanders zeggen te vechten voor de burgerrechten van homoseksuelen en dus voor gelijke behandeling in de grondwet.
Les
De initiatiefnemers van het voorstel voerden flink campagne met het feit dat kinderen op school les zouden krijgen over het homohuwelijk, als deze verbintenis in de grondwet zou worden vastgelegd. Veel kiezers zeggen, dat dàt argument hen over de streep heeft getrokken om tegen het homohuwelijk te stemmen.
Immigranten
In Californië werd vooral steun gezocht voor het voorstel bij de enorm gegroeide groep immigranten van Latijns-Amerikaanse afkomst. Deze veelal zeer katholieke allochtonen vormen inmiddels 30 procent van de 37 miljoen Californiërs. De latino's stemden bij een referendum in 2000 met overweldigende meerderheid tegen de invoering van het homohuwelijk.
Californië
Het Californische hooggerechtshof maakte in mei dit jaar een einde aan de discriminatie. Sindsdien lieten zich ongeveer 18.000 Amerikaanse homoparen trouwen, ook van buiten Californië.
De feestvreugde is bijzonder groot onder de zwarte Amerikanen die veel van de eerste Afro-Amerikaanse president verwachten. Dominee Jesse Jackson, die zelf in de jaren tachtig twee keer vergeefs een poging deed om in het Witte Huis te komen, liet zijn tranen de vrije loop.
Obama vierde zijn overwinning in het Grant Park van zijn thuisstad Chicago met ongeveer 65.000 aanhangers. Naar schatting verzamelden zich ongeveer een miljoen mensen rond het park. ,,Vandaag ben ik trots om een zwarte Amerikaan te zijn'', zei Rosemary Morris.
Times Square
In New York volgden op Times Square duizenden mensen, vooral aanhangers van Obama, via tv-schermen de verkiezingsavond. De politie had moeite de uitzinnige menigte onder controle te houden. In de wijk Harlem, de onofficiële hoofdstad van zwart Amerika, waren soortgelijke taferelen.
Maar ook in andere steden gingen mensen de straat op om feest te vieren. In Atlanta, de stad van de vermoorde burgerrechtenleider Martin Luther King, zei lerares Sheneka Mayes: ,,Hier wordt geschiedenis geschreven. Deze nacht zal in mijn geheugen gegrift staan.''
God de almachtige
"Vannacht kunnen we vieren en God de almachtige bedanken. Martin Luther King zal uit de hemel naar beneden kijken en 'halleluja' roepen'', verklaarde John Lewis, een lid van het Huis van Afgevaardigden. ,,Dit is een ongelooflijke nacht.''
Op de site: Nieuws / Reacties / Achtergrond / Nederland
‘Mr. President!’ kopt de Franse krant Le Figaro enthousiast naast een foto van Obama. ‘De Verenigde Staten hebben hun rendez-vous met de geschiedenis niet laten mislukken,’ aldus de krant.
Verandering
Ook vreugde bij de Amerikaanse media. De New York Times schrijft dat ‘raciale verschillen wegvallen nu kiezers de roep om verandering omhelzen’. CNN opent met de kop ‘Verandering is naar Amerika gekomen’.
'Amerikaanse geschiedenis' schrijft de conservatieve zender Fox News onder een foto van Barack Obama, zijn vrouw Michelle Obama, runningmate Joe Biden en zijn echtgenoot Jill. ‘Obama wil president voor alle Amerikanen zijn'. Fox vraagt zijn lezers op in een poll antwoord te geven op de vraag waarom John McCain heeft verloren, vanochtend waren er al bijna vierduizend reacties gegeven.
Vreugdetranen
Volgens de Britse krant The Times is ‘verandering gekomen’. De krant geeft onder meer een verslag van ‘vreugdetranen’ in Obama’s woonplaats Chicago ‘nu er geschiedenis is geschreven’.
Ook Der Spiegel spreekt van een ‘historische zege’ voor Obama. Over McCain: ‘De held heeft zijn laatste gevecht verloren’. De Duitse krant Bild schrijft dat ‘Amerika vandaag heeft laten zien dat alles mogelijk is!’.
Volgens de Spaanse krant El País ‘bereikt Obama zijn droom van verandering’ op ‘deze historische dinsdag, in de Verenigde Staten, die hem tot eerste zwarte president in de geschiedenis van het land maken’.
Wereldpresident
De Vlaamse krant Het Laatste Nieuws opent met de ietwat curieuze kop ‘Obama, eerste president van de hele wereld’. Het Laatste Nieuws noemt hem zo omdat ‘nooit eerder in de geschiedenis de hele wereld een stembusslag met zoveel aandacht en passie heeft gevolgd als die om het 44ste Amerikaanse presidentschap’.
Volgens de krant zal Obama niet alleen de eerste zwarte president van de Verenigde Staten worden, ‘maar ook de eerste internetpresident en vooral: het dichtst dat we ooit kwamen bij een wereldpresident’.
Amerikaanse kiezers hebben deze verkiezingen als onbezoldigd correspondent kunnen melden hoe het er bij de stembureaus aan toe ging. Ze hoefden daarover slechts een sms’je of e-mail te sturen naar de sociale netwerksite Twitter, normaal een site waarop leden elkaar ontelbare, heel korte onbenulligheden melden over wat ze aan het doen zijn. In dit geval verzamelde Twitter de gegevens over serieuzere zaken, zoals lange wachttijden en haperende stemcomputers. De gegevens werden zo snel mogelijk gepubliceerd op een speciale verkiezingskaart (http://blog.twittervotereport.com). De National Public Radio (NPR), die mede aan de basis van het idee stond, kon eventueel meteen verslaggevers op een probleem afsturen. Volgens de NPR was de dienst enerzijds als service aan kiezers bedoeld en anderzijds als een soort openbare controle van het verkiezingsproces. (lees de reacties op de site)
Global Witness en het Bank Information Centre (BIC) voerden onlangs een onderzoek uit naar de manier waarop de Wereldbank en het IMF mijnbouwprojecten en oliewinning in ontwikkelingslanden financieren en ondersteunen. Het onderzoek werd uitgevoerd in 57 landen en sloeg op de periode van juni 2003 tot april 2008.
Uit het onderzoek bleek dat de twee instellingen in veel landen hebben bijgedragen tot transparantie, maar dat hun aanpak “niet consistent” en “niet omvattend genoeg” is. “De publicatie van de opbrengsten wordt vaak niet opgevraagd, afgesloten contracten worden niet openbaar gemaakt en het maatschappelijk middenveld komt onvoldoende aan bod”, zegt Corinna Gilfillan, hoofd van Global Witness U.S.
Grondstoffenvloek
Landen met veel fossiele en minerale grondstoffen hebben vaak te kampen met de zogenaamde 'grondstoffenvloek': de natuurlijke rijkdom van het land leidt tot corruptie, diefstal, wanbeheer en oorlog.
Internationale financiers als de Wereldbank en het IMF ondersteunen mijnbouwprojecten en de ontginning van olie- en gasvoorraden in ontwikkelingslanden op voorwaarde dat de winst de lokale gemeenschappen ten goede komt. Zo worden grondstoffen een instrument in de strijd tegen armoede (een doel van de Wereldbank) en een hulpmiddel in het realiseren van economische stabiliteit (een doel van het IMF). Transparantie en internationaal toezicht zijn daarvoor noodzakelijk.
Middenveld
Volgens het rapport staat het maatschappelijk middenveld in veel van de onderzochte landen heel zwak. Nochtans spelen burgerorganisaties een belangrijke rol. Ze kunnen de alarmbel luiden als contracten worden uitbesteed aan een te klein aantal kandidaten of als de regering de opbrengsten aan verkeerde doelen besteedt.
Slechts één vierde van de programma's van de Werelbank vermeldt het middenveld, terwijl het “overweldigend afwezig” is in IMF-overeenkomsten. Het BIC en Global Witness raden de instellingen aan meer te investeren in het oprichten van nieuwe maatschappelijke organisaties. Ze vinden dat de betrokkenheid van burgerorganisaties een projectvereiste moet worden en meteen ook kan gebruikt worden om de doeltreffendheid van projecten te beoordelen.
Pijpleiding Tsjaad-Kameroen
Een gebrek aan transparantie leidt tot grote investeringsrisico’s. In september 2008 besloot de Wereldbank alle steun stop te zetten aan de pijpleiding tussen Tsjaad en Kameroen. De regering van Tsjaad had de opbrengsten van oliewinning in het land gebruikt om haar leger te versterken in plaats van de winst te besteden aan de beloofde programma's voor armoedebestrijding. De pijpleiding was één van de grootste investeringen van de Bank in Afrika, goed voor 140 miljoen dollar. Het project gold als een testcase voor het gebruik van olieopbrengsten in de strijd tegen armoede.
Volgens het rapport wordt in heel Latijns Amerika bijna niets gedaan wordt om transparantie te bevorderen, terwijl in zwart Afrika 60% van alle gefinancierde projecten normen hanteren of technische hulp bieden die de transparantie doen toenemen. Die aanpak kent onder meer resultaat in Congo-Brazzaville: olie is er het fundament van de nationale economie geworden. Ook in de Democratische Republiek Congo hameren beide donoren volgens de onderzoekers “consistent” op de nood aan transparantie. De Wereldbank en IMF vragen maximale transparantie wat betreft de bestemming van olieopbrengsten en de rol van belangengroepen.
Het dubbele Congovoorbeeld toont aan dat de Wereldbank en IMF wel degelijk in staat zijn om grotere transparantie te creëren. Volgens het BIC en Global Witness kan deze werkwijze herhaald worden in andere landen met rijke grondstoffenvoorraden. Het engagement tot meer transparantie moet echter expliciet opgenomen worden in de projectvoorwaarden, besluit het rapport.
Bank Information Center-Monitoring the World Bank, IMF and other International Financial Institutions
Global Witness - Exposes the corrupt exploitation of natural resources and international trade systems
NOS.nl - Legerchef Colombia weg na schandaal
De Keniaanse politie maakt al tien jaar intensief jacht op de producenten en verkopers van marihuana. Honderden hectare bhang worden jaarlijks met de grond gelijk gemaakt of in lichterlaaie gezet. Van de 17.578 personen die tussen 2005 en 2007 in Kenia wegens drugsdelicten werden gearresteerd, waren er meer dan 500 cannabistelers.
Volgens recente schattingen van de Keniaanse politie is de productie van bhang de afgelopen jaren teruggevallen naar 80 ton per jaar. Toch blijft Kenia de grootste marihuanaproducent van Oost-Afrika.
“De vraag is niet afgenomen” zegt een ambtenaar van de antinarcoticabrigade. Hij schat dat het aanbod in Kenia tweemaal zo groot is als de productie. “Groothandelaars en dealers vinden altijd nieuwe wegen voor hun illegale handel. We voeren een eindeloze strijd”, aldus de ambtenaar.
De grootste moeilijkheid voor de antinarcoticabrigade is de 769 km lange grens met Tanzania. Het merendeel van de marihuana die in Kenia verkocht wordt, is afkomstig uit Tanzania. Toezicht op de grens is onmogelijk. In het grensgebied wonen nauw verwante stammen; mensen en vee steken zonder ophouden de grens over.
Keniaanse emigranten
De bhang uit Tanzania wordt niet uitsluitend door Tanzaniaanse boeren geproduceerd: een groot deel is afkomstig van Keniaanse bhangboeren die op de vlucht sloegen voor de harde aanpak van de Keniaanse autoriteiten. Ze trokken zich terug in de dichte bossen aan de andere kant van de grens. Je kan er een halve hectare landbouwgrond voor minder dan 20 euro per seizoen huren.
Tien jaar geleden verliet de Keniaanse boer Steve Odhiambo zijn geboortedorp om bhang te gaan kweken in Tanzania. Odhiambo brengt zijn oogst niet zelf naar Kenia. Dat wordt gedaan door smokkelaars. Samen met hun opdrachtgevers verdienen zij het meeste aan de illegale handel. Volgens Amerikaanse experts verdienen drugsbaronnen jaarlijks minstens zeven miljard shilling of ongeveer 70 miljoen euro aan de verkoop van drugs in Kenia.
Odhiambo zelf heeft een jaarlijks netto-inkomen van 150 euro, minder dan de straatwaarde van één bundel marihuana. “Ik hoor vaak dat je rijk wordt van de teelt van marihuana. Dat is niet waar”, zegt Odhiambo. “De waarheid is dat de strijd tegen bhang vooral de telers treft. Die kiezen voor marihuanateelt uit armoede. Aan maïs en suikerriet valt op kleine boerderijen namelijk helemaal geen geld te verdienen.”
Odhiambo durft de straat niet op om zijn oogst zelf te verkopen. Hij pleit voor legalisatie. “Boeren als ik zouden dan meer winst maken.” Volgens Odhiambo zullen grootgrondbezitters en drugsbaronnen de winst blijven opstrijken zolang bhang illegaal blijft.
Volgens een eerder dit jaar gepubliceerd rapport van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken kunnen drugsbaronnen in Kenia ongestoord hun gang gaan. Ze kopen daartoe politiemensen en zelfs regeringsfunctionarissen om.
Oktober was een maand met grote uitschieters. Zo ging op 6 oktober ruim dertig miljard euro in rook op. Alleen op 22 januari ging meer waarde verloren, namelijk 32 miljard. Op 13 oktober werd met ruim 26 miljard euro de grootste koersstijging van dit jaar geboekt.
Het CBS keek naar Nederlandse bedrijven waarvan de aandelen aan de Amsterdamse beurs worden verhandeld, maar dan zonder de beleggingsfondsen, buitenlandse bedrijven en buitenlandse financieringsmaatschappijen. Fortis werd voor de helft meegenomen, en voor de andere helft aan België toegewezen. Sinds 6 oktober wordt Fortis gezien als een buitenlands fonds dat niet meer meetelt in de Nederlandse statistieken.
Uit enkele kritische onderzoeken van de Algemene Rekenkamer en de Vrije Universiteit blijkt dat overheidsorganisaties de afhandeling van meldingen nu nog onvoldoende registreren, licht het ministerie van Binnenlandse Zaken woensdag toe. De politie zou sinds 2003 het goede voorbeeld geven.
Een landelijk model om de registratie te stroomlijnen, is woensdag gepresenteerd tijdens de VNG-Gemeentedagen in de Amsterdamse RAI. Het rijk belooft met ingang van het nieuwe jaar over te stappen op het model, dat is opgesteld door Binnenlandse Zaken in samenwerking met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), de provincies, de waterschappen en de politie.
Minister van Binnenlandse Zaken Guusje ter Horst (PvdA) noemt het nodig voor het vertrouwen in de overheid om te erkennen dat er soms onacceptabele zaken voorkomen. Die moeten volgens de bewindsvrouw boven tafel komen om daar 'krachtig' tegen te kunnen optreden.
Meer dan 150 mensen hebben zich gemeld bij hun huisarts, 20 procent daarvan moest worden opgenomen in een ziekenhuis. Het Rijksinstituut voor de Volksgezondheid (RIVM) heeft het over een ‘ernstige uitbraak’ over heel Nederland. Het instituut tast in het duister over de bron. De bacterie waar het om gaat is de Salmonella typhimurium, een agressief type dat resistent is tegen de meest gebruikte antibiotica als tetracycline. Mensen krijgen last van ernstige buikpijn, diarree en koorts. De meeste mensen herstellen uit zichzelf, een klein deel – de afgelopen maanden 152 – meldt zich bij een huisarts die vervolgens een bacteriekweek laat maken. Normaal komen er bij het RIVM een à twee bacteriekweekjes per week binnen, de afgelopen twee maanden was dat het tien- tot vijftienvoudige. De uitbraak lijkt iets te dempen: wekelijks melden zich nu vijf tot tien mensen bij hun huisarts, aldus het RIVM. De salmonellabacterie DT104, die ook in Denemarken is opgedoken, blijkt over heel Nederland voor te komen. Er is geen specifieke regio aan te wijzen, blijkt uit de analyse van het RIVM. Onderzoekers zijn er nog niet in geslaagd de bron te achterhalen. Interviews van besmette mensen leverden tot nu toe geen helder beeld op. ‘Mogelijk ham’, zegt het RIVM. In maart deed zich een kleine uitbraak voor waarbij dezelfde bacterie was betrokken: zo’n 27 kweekjes zijn er toen naar het RIVM opgestuurd. De bron van besmetting kon toen wel worden getraceerd: een smeerkaas.
De moord Theo van Gogh werd op 2 november 2004 vermoord door Mohammed Bouyeri. Lange tijd is onderzoek gedaan naar de moord, maar de Tweede Kamer besloot in mei geen behoefte meer te hebben aan verdere onderzoeken. Alleen de PVV en de SP blijven hameren op een vervolgonderzoek naar de rol van de AIVD. Voor de familie Blokker behoort de moord tot een van de twaalf moorden, waarmee Nederland 'verklaard' kan worden. Voor Teleac maken zij de documentaire Nederland in 12 moorden.